Nureddin Mahmud Zengi Kimdir ?

Nureddin Ebul Kasım Mahmud bin İmaduddin et-Turki es-Selçuki. İslam sancağını ölene kadar yükseklerde tutan adil, dindar ve cesur hükümdar. Hicri 511. (1118) yılında Halep şehrinde doğdu. 569. (1174) yılında hastalanarak vefat etti.

İslam tarihcisi İbnul Esir onun hakkında şöyle dedi : «Adaleti ve güzel ahlâkı bütün yeryüzünü tutmuştu. Ben daha önceki hükümdarların da ahlâk ve yaşayışlarını inceledim. Dört halife ve Ömer b. Abbülaziz’den başka ondan daha güzel ahlâklı birini veya adalet için ondan daha faz­la araştırıp tetkik eden birini görmedim.»

Allahu Teâlâ Nureddin Mahmud Zengi’ye rahmet etsin, İslam’a ve Müslümanlara verdiği büyük hizmetlerden dolayı onu Cennet’le mükafatlandırsın.

Nureddin Mahmud Zengi’nin Hayatının Özeti

Nureddin Mahmud Zengi, Kudüs’ün haçlıların eline geçmesinden 20 yıl sonra doğmuştur. Müslümanlar parçalanmış ve zayıf konumdalardı. Haçlılara karşı devamlı mücadele halindelerdi. Ayrıca o dönemde, Ehli Sünnet’te karşı düşmanlık gösteren ve 200 yıldır Mısır’da egemenlik kurmuş olan Fâtimiye devleti bulunuyordu.

Babası vefat edince Büyük Selçuklu devletinin Halep atabeyi oldu ve derhal Haçlılara karşı savaşmaya başladı. Urfa’yı fethetti. Şam’ı kuşatan Haçlılar ile savaştı ve 2. Haçlı seferinin başarısızlıkla sonuçlanmasını sağladı. Müslümanlar arasında birliği sağladı. Kafirlerin elinden onlarca şehri geri aldı, kalelerini feth etti. Fâtimiye devletine son vermek için Eseduddin Şirku ve yeğeni Selahaddin el Eyyubi’yi Mısır’a gönderdi. 561. (1171) yılında Fâtimiye devletinin yıkılmasını ve İslam birliğinin gerçekleşmesini sağladı.

Melik Nureddin Mahmud Zengi, Kudüs’ü fethetmeye niyetlenmişti ancak o senenin Şevval ayında ölüm kendisini yakaladı ve buna fırsat bulamadı. Allah ona rah­met etsin.

Müslümanlara Verdiği Hizmetler

• Suriye’deki bütün şehir ve kalelerin surlarını yaptırdı. Sınırları emniyet altına aldı.
• Mescitler yaptırdı, yolları genişletti.
• Hanefiler ve Şaafiiler için çok sayıda medrese yaptırdı.
• Hacılara sataşmasınlar diye Bedevilere birçok arazi verdi.
• Dimaşk’ta daha önce Şam bölgesinde benzeri olmayan hastane yaptırdı.
• Öksüzlere okuma yazma öğretecek öğretmenler için vakıf kurdu. Onlar için nafaka ve elbise tahsis etti.
• Medine ve Mekke ehli için vakıflar kurdu.
• Dullara ve muhtaçlara yardım etmek içinde vakıflar kurdu.
• Dimaşk’ta yıkılacak olan Emevi camisini onardı.
• İbn Esir dedi ki: “İlk defa adalet sarayı inşa ettiren hükümdardır. Haftada iki kez orda meclis kurardı. Çeşitli mezheplere tabi kadı ve fakihler katılırdı. Yanına gelen kimselerle konuşur, dertlerini dinler, haksızlıkları ortaya çıkarır, mazlumun zalimdeki hakkını alırdı”.
• Dimaşk’ta hadis okuyup dinlemek isteyen kişiler için Darulhadis inşaa ettirdi. İbnul Esir’in ifadesine göre ilk yaptırılan darul hadis orasıdır.
• Bazı vergilerin ve harçların halkın üzerinden kalkmasını emretti.
• Bunun dışında melik Nureddin Mahmud Zengi hakkında rivayet edilen sözler çoktur ama sözü kısa tutmak adına bu kadarıyla yetineceğiz.

Dini Seven Bir Hükümdar

Nureddin Mahmud Zengi iyiliği emreder, kötülüğü yasaklardı. Alimleri, yoksulları, salihleri sever, zulme öfke duyardı. Âlimlere ve din adamlarına saygı gösterir, ikramda bulunur, onlara tahsisat ayırır, bağışlarda bulunurdu. Onlarla düşer kalkardı. Onların hiç bir sözünü geri çevirmezdi. Kendi eliyle onlara mektup yazardı. İtikadı sahih olup hayırlı işler yapmayı tercih ederdi. Zamanında hiç kimse zulmetmeye cesaret edemezdi. Kendi zamanında içki yasaktı. Bütün çir­kinlikleri ve çirkinlik yapanları ortadan kaldırmıştı. İlmin ve şeriatın yükselmesini sağlamıştı. Nefsini şehvetlere karşı frenlerdi. Müslümanlara kolaylık sağlamayı çok severdi. Dünya onun gözünde kıymetsizdi.

Geceleyin çok namaz kılar ve oruç tutardı. Güzel tesbih ve zikirleri vardı. Hanefi fıkhını bilirdi, fakat asla mezheb taassubu yoktu. Hadis tahsil etti ve Allah rızası için hadis okuttu. Adaletine gelince; O kadar geniş olmasına rağmen ülkesinde Mı­sır, Suriye, el-Cezîre ve Musul’da mükûs (bir çeşit örfî vergi) ve öşrü tamamen kaldırdı. Şeriata saygı duyar ve onun hükümlerine göre ha­reket ederdi. Düşmanlar bile onun hakkında şöyle derlerdi; «Melik Nureddin’in, Allah katında gizli bir sırrı vardır. Çünkü o, askerlerinin çokluğu sayesinde değil de geceleyin kıldığı namaz ve yaptığı dualar sayesinde bize karşı muzaffer olmuştur.»

Melik Nureddin Mahmud Zengi güzel yazı yazan, çokça dini kitapları mütalaa eden, peygamberlerin izine tabi olan, namazları cemaatle kıl­maya özen gösteren, çokça Kur’an okuyan, hayır yapmayı seven, iffetli, namuslu, tutumlu kendi şahsına ve aile efradına giyecek ve yiyecekleri ölçülü olarak veren bir kimseydi. Hatta denilmiştir ki: «Kendi zamanın­daki en düşük fakir bile ondan daha fazla para harcardı.» Bununla bera­ber o, para biriktirmez ve dünyaya önem vermezdi. Ne öfke, ne de sevinç halinde ağzından asla kötü bir söz çıkmamıştı. Vakarlı ve suskun bir kimseydi.

Güçlü Ve Cesur Bir Hükümdar

Nureddin Mahmud Zengi’nin cesaret ve yiğitliğine gelince; Son derece cesurdu. Savaşlarda çar­pışmak için yanına iki yay ve iki ok kabını (terkeş) alırdı. Fakîh el-Kut- bu’n-Neşâvî ona; «Allah için kendini, İslâmı ve Müslümanları tehlikeye atma. Eğer bir savaşta yaralanacak olsan kılıçtan geçirilmeyen hiç kimse kalmaz.» dedi. Bunun üzerine Nureddin. «Bu sözlere muhatab olacak kadar övülen de kimmiş? Benden önce ülkeyi ve îslâm’ı koruyan kimdi? İşte o kendisinden başka hak ilah olmayan Allah Taâlâ’dır» dedi.

Kürre ile çok oynardı. Büyük salihlerden biri onu bu yüzden kınadı. O da şu ce­vabı verdi: «Ameller niyetlere göredir. Ben bu oyunu oynamakla atları hücuma ve geri kaçmaya alıştırmak istiyorum. Biz cihadı terk etmeyiz». Melik Nureddin Mahmud Zengi ipek elbiseler giymezdi. Kendi kazancını yerdi. Kılıcıy­la ve mızrağıyla elde ettiği paralarla geçimini sağlardı.

Kendisi şöyle demiştir: «Defalarca kendimi şehid olmak için savaşta ileriye attım, fakat na­sib olmadı. Eğer bende bir hayır bulunsaydı ve Allah katında da kıymetli bir kimse olsaydım, Allah bana şehidlik nasib ederdi. Ameller ancak ni­yetlere göredir.»

Kaynak : El Bidâye ve Nihâye (İbn Kesir) / El Kâmil fit Târîh (İbn Esir)